Ο βουλευτής Ηρακλείου του ΣΥΡΙΖΑ Νίκος Ηγουμενίδης μίλησε και παρουσίασε σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο «Μαρίνα» στο λιμάνι του Ηρακλείου το νέο βιβλίο του Δημήτρη Τσιόδρα με τίτλο «Ευρωπατριωτισμός ή Εθνοκεντρισμοί».
Ο Νίκος Ηγουμενίδης αναφέρθηκε εκτενώς σε κεφάλαια του βιβλίου, σημειώνοντας κρίσιμες πλευρές του ευρωπαϊκού οικοδομήματος για το παρόν και το μέλλον της Ευρώπης.
Κεντρικοί ομιλητές στην εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου ήταν επίσης οι ευρωβουλευτές Νίκος Ανδρουλάκης (Δημοκρατικής Συμπαράταξη) και Ελίζα Βόζεμπεργκ (ΝΔ), ο βουλευτής Σπύρος Δανέλλης (Ποτάμι), ενώ τη συζήτηση συντόνισε ο δημοσιογράφος Γιώργος Σαχίνης.
Σημεία από την παρουσίαση του Νίκου Ηγουμενίδη:
Σχετικά με το περιεχόμενο του βιβλίου και τον συγγραφέα
Σ’ ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια του βιβλίου «Η κρίση της άδειας καρέκλας» – υπόθεση του 1965 όταν η γαλλική κυβέρνηση αποφασίζει να ανακαλέσει τον μόνιμο εκπρόσωπο της Γαλλίας στις Βρυξέλλες, ακριβώς επειδή εξετάστηκε για πρώτη φορά σοβαρά ο περιορισμός της εξουσίας των εθνικών κυβερνήσεων – , ο συγγραφέας παρατηρεί:
«Η σκιά της διαμάχης έπεσε βαριά στον τρόπο ανάπτυξης της Κοινότητας τα επόμενα χρόνια. Επίσης έγινε σαφές ότι έλειπε το τελικό σχέδιο για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, κάτι που ισχύει ακόμη και σήμερα. Γίνεται λόγος για οικονομική ενοποίηση, ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, περισσότερη Ευρώπη κλπ αλλά δεν συζητείται ποιο είναι το τέλος της διαδρομής.»
Ο δημοσιογράφος, ο ερευνητής, ο πολιτικός, ο συγγραφέας Δημήτρης Τσιόδρας δεν επαναπαύεται στις λέξεις και στις θεωρίες. Αναζητά τον σαφή και ξεκάθαρο στόχο, το βάθος, το φως στην άκρη του ερέβους.Αν και αντικείμενο του βιβλίου είναι ο ρόλος των εθνικών ανταγωνισμών στις πολιτικές της ΕΕ, πίσω από το βιβλίο κυριαρχεί ένα απλό και καίριο ερώτημα: «Πού πάει η Ευρώπη;» ή πιο ορθά «Πού θέλουμε να πάει η Ευρώπη;».
Σχετικά με την πορεία της Ευρώπης
- Θυμίζω ότι καθόλου τυχαία, πριν λίγο διάστημα, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ παρουσίασε τα 5 εναλλακτικά υποθετικά σενάρια της λεγόμενης «Λευκής Βίβλου» για το πώς φαντάζεται η Κομισιόν ότι θα είναι η ΕΕ το 2025.
- Ανάμεσα σε αυτά είναι και το περίφημο σενάριο της Ευρώπης των «πολλών ταχυτήτων», το σενάριο «λιγότερα σε λιγότερους τομείς με αποδοτικότερο τρόπο», το σενάριο «όλες οι χώρες μαζί όσο πιο πολλά μπορούν».Σε κανένα όμως από τα σενάρια δεν διακρίνεται καθαρά το «τέλος της διαδρομής».
- Η συζήτηση στους κόλπους της ΕΕ επομένως πρέπει να μετατοπιστεί από τις «ταχύτητες» στους συγκεκριμένους στόχους που επιδιώκουμε και στις πολιτικές με τις οποίες θέλουμε να τους πετύχουμε.
Οι δύο σχολές σκέψης που ανατρέχουν το βιβλίο: Φιλελεύθεροι και Ρεαλιστές
- Αν και ο αναγνώστης έχει σε αρκετά σημεία την υποψία ότι ο συγγραφέας τάσσεται με τη μία από τις δύο σχολές σκέψης που χρησιμοποιούνται – την πιο αισιόδοξη, αυτή των φιλελευθέρων, και όχι με την απαισιόδοξη, των ρεαλιστών – τελικά ο ίδιος δεν παίρνει θέση. Ακριβώς γιατί έχει επίγνωση του απρόβλεπτου της ιστορίας.
Κάνει εντύπωση ότι κάθε φορά που αναφέρεται σε έναν θεωρητικό της μιας ή της άλλης σχολής «πετάγεται» αμέσως στο σήμερα. Για παράδειγμα, στο υποκεφάλαιο για τα κράτη στη διεθνή σκηνή σύμφωνα με τη φιλελεύθερη άποψη, σημειώνει ότι η φιλελεύθερη προσέγγιση βλέπει τα κράτη ως τα βασικά αντικείμενα στη διεθνή πολιτική και αμέσως στην ίδια παράγραφο σπεύδει να κάνει την παρατήρηση που το μυαλό μας πάει κατευθείαν σε όσα αφορούν και τη δική μας χώρα:
«Παρά την απροθυμία για επιμερισμό του κόστους για τη διάσωση των χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας, αυτό που πρυτανεύει στο τέλος είναι η προάσπιση του μακροπρόθεσμου συμφέροντας που είναι η εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ενοποίησης».
Σχετικά με το παράδοξο της πολιτικής:
- Αξίζει νομίζω μια αναφορά και στο λεγόμενο «παράδοξο» της πολιτικής, όπως το ιστορικό συμβάν τον Ιανουάριο του 2017 στο Νταβός όπου ο ηγέτης της κομουνιστικής Κίνας Σι Τζινπίνγκ εκθειάζει τα οφέλη της παγκοσμιοποίησης και η πρωθυπουργός της Βρετανίας Τερέζα Μέι εξηγεί το «καλύτερα μόνοι μας». Παράδοξο που φωτίζουν καλύτερα οι συγκριτικοί πίνακες από το Ευρωβαρόμετρο του 2006 και του 2016, όταν η χώρα που έχει τη μεγαλύτερη αύξηση σχετικά με τη θετική εικόνα για την ΕΕ είναι το Ηνωμένο Βασίλειο που αύξησε την θετική της εικόνα για την ΕΕ κατά 6 μονάδες – την ώρα που «εξερχόταν» από την ΕΕ.
Πέρα από τα παράδοξα της πολιτικής που θυμίζουν τη περίφημη φράση του Μαρξ για την επανάληψη της ιστορίας, πότε ως φάρσα και πότε ως τραγωδία, παραμένει το αρχικό ερώτημα για την πορεία της Ευρώπης.
Ο όρος «ευρω-πατριωτισμός» απέναντι στον εθνοκεντρισμό
- Ο συγγραφέας ως απάντηση ήδη από τον τίτλο και πιο έντονα και αναλυτικά στο τελευταίο κεφάλαιο παρουσιάζει και εξηγεί τον όρο «ευρω-πατριωτισμός» ως ανάχωμα στους εθνοκεντρισμούς και ως υπεράσπιση των συμφερόντων της κάθε χώρας μέσα στα όρια της Ενωμένης Ευρώπης. Κατά τη γνώμη μου, ο όρος «ευρω-πατριωτισμός» έχει ορισμένα προαπαιτούμενα:
- Απαιτεί ρήξεις με την ευρωπαϊκή ελίτ.
- Απαιτεί να ενδυναμωθούν τα πραγματικά θεσμικά κέντρα της Ένωσης.
Τι άλλο χρειάζεται;
- Χρειάζεται ο «ευρωπατριώτης» του 21ου αιώνα – από το Δουβλίνο μέχρι τη Γαύδο – να απομονώσει κάποια στιγμή τις κλειστές ηγετικές ομάδες που δημιουργούν σχέσεις ανισοτιμίας όπως συμβαίνει μέχρι και σήμερα με τα «κλειστά» κλαμπ των ισχυρών.
- Χρειάζεται η υπεράσπιση των κοινωνικά αδύναμων από μια πρωτόγνωρης έντασης λεηλασία ως προϋπόθεση για κάθε σχέδιο που θέλει να έχει ως ορίζοντα τον κοινωνικό μετασχηματισμό.
Ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης
- Η χώρα μας, επέδειξε πολιτικά απαράδεκτες καθυστερήσεις σε ένα θέμα. Η Ελλάδα κύρωσε τον μεν Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη του 1961, 23 χρόνια αργότερα – δηλαδή το 1984 –, ενώ τον Αναθεωρημένο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη του 1996, είκοσι χρόνια αργότερα, δηλαδή επί διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, το 2016.
Για να είμαστε ρεαλιστές όμως, ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης στερείται ενός αποφασιστικού μηχανισμού επιβολής. Περιορίζεται στη χρήσιμη, αλλά, οριακά αποτελεσματική διαδικασία, γνωστή ως «διαδικασία του Τορίνο», για την προώθηση των κοινωνικών δικαιωμάτων μέσω εθνικών Κοινοβουλίων.
Είναι προϋπόθεση για την Ευρώπη που θέλουμε κάποια στιγμή από κείμενο συστάσεων, να μετατραπεί σε κείμενο δράσεων.
Στον αντίποδα της αποδόμησης του «ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου» χρειάζεται να εφαρμόσουμε πολιτικές εμβάθυνσης του κοινωνικού κράτους και του κράτους δικαίου.
Η Δημοκρατία στην Ευρώπη κινδυνεύει όταν τα κοινωνικά δικαιώματα δεν είναι εγγυημένα στην πράξη.
Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα σήμερα και η Ελλάδα
- Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα σήμερα διαταράσσεται από δυνάμεις της ακροδεξιάς και του αντιευρωπαϊσμού, αλλά ο καταλύτης είναι οι ίδιες οι πολιτικές της λιτότητας.
Η Ευρώπη της λιτότητας και της ανασφάλειας, της μαζικής ανεργίας, της φτώχειας και των ανισοτήτων, οι διαιρέσεις ανάμεσα σε Βορρά και Νότο, σε κέντρο και περιφέρεια, καλλιέργησαν το έδαφος για την ακροδεξιά και τον ευρωσκεπτικισμό.
- Σε ευρωπαϊκό επίπεδο χρειάζονται πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη ενός πολιτικά και κοινωνικά ευρύτατου ευρωπαϊκού κινήματος αλληλεγγύης και υπεράσπισης των θεμελιωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων που αμφισβητούνται σήμερα από την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ενώ από την ελληνική πλευρά, χρειάζεται ένα εθνικό σχέδιο υπεράσπισης τόσο των ιδρυτικών ιδεών της Ένωσης – αυτές που έφεραν την ειρήνη στα σύνορα Γαλλίας-Γερμανίας – όσο και των ευρύτερων κοινωνικών δυνάμεων που βάλλονται σήμερα. Κατά τη γνώμη μου υπάρχουν δυνάμεις σε όλο το φάσμα του σημερινού δημοκρατικού τόξου που έχουν λόγο και ρόλο σε αυτό το εθνικό σχέδιο. Κανένας ευρωπαϊστής δεν μπορεί να δεχτεί ότι λόγω της υπερχρέωσης της χώρας, λόγω της εξάρτησης από τον δανεισμό των θεσμών, η Ελλάδα δεν μπορεί να έχει φωνή.
- Με καμία δόση εθνοκεντρισμού, το αντίθετο θα έλεγα – ως ένδειξη έντονου ευρωπαϊσμού – η Ελλάδα, συμπαρασύροντας και την Ευρώπη, μπορεί με ένα τέτοιο σχέδιο να είναι δύναμη ειρήνης και σταθερότητας στην περιοχή.
Αντιθέτως, η Ελλάδα, παρά τις καταστροφές που έχει υποστεί από την κρίση και από λανθασμένες πολιτικές διαθέτει συγκριτικά πλεονεκτήματα και γεωστρατηγικό ρόλο με όχημα τον δρόμο της Ευρώπης της Δημοκρατίας, της αλληλεγγύης, της κοινωνικής δικαιοσύνης, με ισχυρούς μηχανισμούς οικονομικής σύγκλισης, κοινωνικής και περιφερειακής συνοχής.
Για το μέλλον της Ευρώπης: “Χρειαζόμαστε περισσότερη και καλύτερη Ευρώπη”
- Κλείνοντας, δεν ξέρω αν συμφωνώ ακριβώς με τη διατύπωση της φράσης του ιστορικού Μαρκ Μαζάουερ που με νόημα σημειώνει ο Δημήτρης – «απομένει να φανεί αν η Ευρώπη θα μπορέσει να ανοίξει έναν δρόμο ανάμεσα στον ατομικισμό του αμερικάνικου καπιταλισμού και στον αυταρχισμό της ανατολικής Ασίας».
Ξέρω όμως ότι η Ευρώπη ή θα επανιδρυθεί στη βάση των ιδρυτικών αρχών της – των αρχών του ανθρωπισμού, της δημοκρατίας, της αλληλεγγύης, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της συνοχής, αλλά και της πολιτικής ισοτιμίας των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης – ή δεν θα προχωρήσει για πολύ ενωμένη.
Και για να μη συμβεί το τελευταίο, ξέρω πως πρέπει να δράσουμε συλλογικά, χωρίς εμμονικούς ηγεμονισμούς και ιδεοληψίες, επαναβεβαιώνοντας τις ιδρυτικές αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τις αναγκαίες υπερβάσεις στεκόμενοι ο καθένας από το πόστο του στο ύψος των περιστάσεων.
Το βέβαιο είναι πως δεν χρειαζόμαστε λιγότερη Ευρώπη.
Χρειαζόμαστε περισσότερη Ευρώπη. Χρειαζόμαστε μια καλύτερη Ευρώπη.
Και για να την έχουμε πρέπει σε αυτή την ήπειρο να αλλάξει η πολιτική συνταγή.