Θέσεις – Προτάσεις  για την προστασία

του δομημένου περιβάλλοντος

Το Άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημ. “Νέα Κρήτη” στις 23.9.2016 

Απέναντι στο θέμα των αυθαιρετουπόλεων και της αυθαίρετης δόμησης, ζητούμενο σήμερα είναι η πολιτική με αριστερό αποτύπωμα και κοινωνικό πρόσημο, δηλαδή η άρση όλων των πολιτικών επιλογών που οδηγούν στην κατασκευή αυθαιρέτων κτισμάτων απέναντι στην επί δεκαετίες πολιτική ομηρία των ιδιοκτητών αυθαιρέτων.

Σχετικά με τη διάσταση του θέματος: Είναι χαρακτηριστικό ότι η περιοχή Γάζι του Νομού Ηρακλείου, καταγράφεται το 1923 ως οικισμός με πληθυσμό 61 κατοίκους και σήμερα με περισσότερους από 25.000. Κι όμως, παρά την έκρηξη στην αύξηση του πληθυσμού, ιδίως μετά το 1980, σχεδόν έναν αιώνα μετά, δεν έχει προχωρήσει το σχέδιο πόλης. Αποτέλεσμα και προϊόν αποτυχίας όλων των προηγούμενων νόμων: ότι περισσότερο από το 80% των κτισμάτων του Γαζίου είναι σήμερα αυθαίρετα.

Στα πλαίσια του συνεχoύς διαλόγου και της διαβούλευσης του νομοσχεδίου έχει σημασία να επισημανθούν σήμερα και πριν την κατάθεση στη Βουλή του νομοσχεδίου που αφορά στον έλεγχο και στην προστασία του δομημένου περιβάλλοντος ορισμένες πρώτες παρατηρήσεις, σκέψεις και βελτιωτικές προτάσεις επί του νομοσχεδίου.

Α. Τι πετυχαίνει το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο.

Μεταξύ άλλων:

1. Λαμβάνει υπόψη του το «περιβαλλοντικό αποτύπωμα» αυθαίρετου κτίσματος. Είναι χαρακτηριστικό ότι για πρώτη φορά εισάγεται συντελεστής που αφορά «περιβαλλοντικά ευαίσθητη περιοχή». Ουσιαστικά, πρώτη φορά μπαίνει η περιβαλλοντική διάσταση του θέματος.
2. Κάνει το σημαντικό διαχωρισμό ανάμεσα σε περιοχές εκτός σχεδίου και στις περιοχές εκτός σχεδίου αλλά «με εκκρεμείς πολεοδομικές μελέτες». Έχει ιδιαίτερη σημασία ο όρος «εκκρεμείς», και μάλιστα όχι «υπό ένταξη», αφού αφορά ευθέως τις λεγόμενες «αυθαιρετουπόλεις» – εκεί όπου ουσιαστικά το Κράτος όλα τα προηγούμενα χρόνια δε μερίμνησε για πολεοδομικές μελέτες και σχέδια.
3. Ικανοποιεί το αίτημα συλλόγων οικιστών, ρυθμίζοντας για πρώτη φορά το ζήτημα των συνιδιοκτητών εξ’ αδιαιρέτου αυθαίρετων κτισμάτων. Ένα ζήτημα στο οποίο επιδεικτικά γύρισαν τη πλάτη όλοι οι προηγούμενοι νόμοι.
4. Μειώνει αισθητά τα ειδικά πρόστιμα. Συγκεκριμένα:

Α. Όλες τις κατηγορίες οριζόντια κατά 20%, εφόσον η υπαγωγή στη ρύθμιση γίνει άμεσα και μέχρι τις 8.2.2017, ανεξάρτητα από την εφάπαξ ή με δόσεις εξόφληση.

Β. Διατηρεί τη πρόσθετη μείωση κατά 20% στη περίπτωση της εφάπαξ καταβολής ή κατά 10% στη περίπτωση της καταβολής του 30% του ποσού του προστίμου (Αυτό σημαίνει ότι η μείωση του προστίμου στη περίπτωση εφάπαξ αλλά και άμεσης υπαγωγής  στη ρύθμιση μπορεί να αγγίξει μέχρι και το 40% του ποσού).

Γ. Ρίχνει κατακόρυφα το ύψος του παραβόλου. Ενδεικτικά, για το μέσο αυθαίρετο των 500 τμ, το παράβολο μειώνεται στο ¼ του ποσού.

5. Σχετικά με τη μη ύπαρξη οικοδομικής άδειας, κατηγοριοποιεί τα αυθαίρετα ανάλογα με την υπέρβαση της δόμησης, εισάγοντας χαμηλότερο συντελεστή έως 100 τ.μ. και υψηλότερο άνω των 500 τ.μ. υπέρβασης.
6. Σχετικά με την παλαιότητα, εισάγει έναν ευνοϊκότερο συντελεστή για τα αυθαίρετα που έχουν κτιστεί ανάμεσα στο 1983-1993, ώστε να διαχωρίζονται από εκείνα που χτίστηκαν τη περίοδο 1993-2011.

Β. Ορισμένες προτάσεις-παρατηρήσεις που ενισχύουν περαιτέρω τους στόχους της άρσης της πολιτικής ομηρίας των ιδιοκτητών αυθαιρέτων

1. Σχετικά με την υποχρέωση υποβολής στατικής μελέτης αυτή την περίοδο: Προτείνεται η αναζήτηση χρηματοδότησης από πόρους του ΕΣΠΑ με στόχο την ανακούφιση της λαϊκής οικογένειας και την στοιχειώδη αποκατάσταση της μικρής και μεσαίας ιδιοκτησίας. Σημειώνεται, ωστόσο, ότι ειδικά για τα κτίρια σπουδαιότητας Σ2, δηλαδή το μεγάλο εύρος των κατοικιών και καταστημάτων, προβλέπεται όχι η άμεση υποβολή, αλλά η σε βάθος προθεσμία των 5 ετών.
2. Ενδεχόμενη ρητή αποσαφήνιση/διευκρίνιση του όρου «εκτός σχεδίου και με εκκρεμή πολεοδομική μελέτη», δηλαδή της κατηγορίας (με τον συντελεστή 1,2) με την οποία εντάσσονται και όλες εκείνες οι περιοχές όπου το Κράτος μέχρι σήμερα δεν μερίμνησε για πολεοδομική μελέτη, με στόχο να διασφαλιστεί και να είναι «καθαρό» ότι οι πραγματικές «αυθαιρετουπόλεις» εντάσσονται στην κατηγορία των «εκκρεμών πολεοδομικών μελετών» και αξιοποιούν τον νέο συντελεστή του 1.2.
3. Διαχωρισμός όσων έκτισαν με οικοδομική άδεια και αφορά πρώτη κατοικία, αυξάνοντας το ποσοστό της μείωσης από 20% σε 40% για άμεση υπαγωγή στη ρύθμιση, αλλά και διαχωρισμός ανάμεσα στη κατηγορία «κύρια και μοναδική κατοικία» (πχ 0,3), και σε μια νέα κατηγορία που να αφορά μόνο τη «κύρια κατοικία» (πχ 0,4), λαμβάνοντας υπόψη εισοδηματικά κριτήρια.
4. Εξέταση της δυνατότητας αύξησης των δόσεων από 80 σε 100, με στόχο την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη υπαγωγή φυσικών προσώπων στο νόμο.
5. Καθορισμός τουλάχιστον ελάχιστης αμοιβής ή ενός πλαφόν αμοιβής του μηχανικού για τη μελέτη της στατικής επάρκειας, με στόχο την προστασία των πολιτών από τυχόν κερδοσκοπία σε βάρος τους.
6. Περαιτέρω διαβούλευση με τους Συμβολαιογραφικούς και Δικηγορικούς Συλλόγους για την υποχρέωση βεβαίωσης μηχανικού για δήλωση αποδοχής κληρονομιάς.
7. Αύξηση των εισοδηματικών κριτηρίων στο ατομικό ή οικογενειακό εισόδημα στους πολύτεκνους, λαμβάνοντας υπόψη ότι ο προηγούμενος νόμος δεν προέβλεπε εισοδηματικά κριτήρια για αυτή την κατηγορία, αλλά και ότι πλήθος πολυτεκνικών οικογενειών διαβιούν σε «αυθαιρετουπόλεις».
8. Εξάντληση όλου του διαλόγου μέχρι την κατάθεση του νομοσχεδίου, ώστε να να μην μείνει «παράθυρο» για νέα γενιά αυθαιρέτων.

Συμπερασματικά:

Υπενθυμίζεται ότι στα πλαίσια του πολύ γόνιμου και παραγωγικού διαλόγου που αναπτύχθηκε όλο το τελευταίο διάστημα, αναδείχθηκαν πολύ κρίσιμες πτυχές του θέματος της αυθαίρετης δόμησης και της άρσης της πολιτικής ομηρίας των ιδιοκτητών αυθαιρέτων. Μια σειρά από παρεμβάσεις, όπως οι συναντήσεις και επαφές με τους εμπλεκόμενους φορείς και τους συλλόγους οικιστών, οι συνεντεύξεις τύπου στο Ηράκλειο με στόχο την ενημέρωση των πολιτών, οι κοινοβουλευτικές παρεμβάσεις, η αρθρογραφία και οι δημόσιες τοποθετήσεις και εκδηλώσεις με αποκορύφωμα την εκδήλωση του ΣΥΡΙΖΑ Ηρακλείου στο Γάζι παρουσία του αρμόδιου Αναπληρωτή Υπουργού Περιβάλλοντος Γιάννη Τσιρώνη, ανέδειξαν συνολικά τις διαστάσεις της αυθαίρετης δόμησης, όχι μόνο στο Νομό Ηρακλείου, αλλά σε όλη τη χώρα.

Ποτέ άλλοτε μια Κυβέρνηση δεν διαβουλεύτηκε σε τόσο βάθος και με «ανοιχτά αυτιά» με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και τους πολίτες για το θέμα των αυθαιρέτων, λαμβάνοντας υπόψη μια σειρά από ποιοτικά χαρακτηριστικά, όπως η ενσωμάτωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος και η εμφανής μείωση του κόστους τακτοποίησης.

Παράλληλα, η ίδια η λογική του νομοσχεδίου, αλλά και η εξάντληση όλου του περιθωρίου για βελτίωση του στη κατεύθυνση της οριστικής επίλυσης και άρσης της ομηρίας των ιδιοκτητών αυθαιρέτων, πολλαπλασιάζει την ενταξιμότητα τακτοποίησης.

Είναι σαφές ότι οι πόροι που θα συγκεντρωθούν θα πρέπει να χρηματοδοτήσουν τα απαιτούμενα σχέδια πόλης και την δημιουργία των υποδομών που απαιτούν, με όλα τα θετικά αποτελέσματα που αυτό συνεπάγεται, ιδιαίτερα στις μέρες μας, για την οικονομία, την κοινωνία και την ποιότητα ζωής των κατοίκων των πόλεων.

Η κυβέρνηση της Αριστεράς με έντονα αναπτυγμένη την αίσθηση της περιβαλλοντικής ευθύνης και στηριγμένη στις αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ισότητας των πολιτών είναι η μόνη δύναμη που μπορεί επιτέλους να βάλει τέλος στη διαχρονική ομηρία των ιδιοκτητών αυθαιρέτων.

*Ο Νίκος Ηγουμενίδης είναι βουλευτής Ν.Ηρακλείου του ΣΥΡΙΖΑ